Matematyka w szkole ma być bardziej życiowa

Od 2026 r., zgodnie z zapowiedzią resortu edukacji, do szkół wejdzie nowa podstawa programowa. Prace nad 22 projektami podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej rozpoczęły się w marcu 2025 r., a w połowie września Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy (IBE) opublikował przygotowane przez ekspertów projekty.

Zmiany obejmą m.in. matematykę. Teraz ma być bardziej życiowa.

– Odchodzimy od skomplikowanych rachunków na rzecz np. obliczeń na kalkulatorze, ale nie rezygnujemy z podstawowej sprawności rachunkowej. Chodzi o równowagę między matematyką relacyjną a narzędziową – powiedział PAP Marcin Karpiński, koordynator zespołu matematyki w IBE, nauczyciel akademicki i wieloletni nauczyciel matematyki w liceum, redaktor naczelny czasopisma „Matematyka w Szkole”, współautor programów, podręczników i zbiorów zadań.

Przekazał, że w propozycji zachowano większość treści, pojęć i własności z zaznaczeniem, aby na lekcjach używać ich od strony praktycznej. Jak dodał, nie ma potrzeby, żeby uczniowie odtwarzali z pamięci, co to znaczy rozdzielność mnożenia względem dodawania, tylko żeby umieli to zastosować.

– Zaproponowaliśmy, by w podstawie programowej zostało to, co było dobre i co m.in. przekłada się na wyniki polskich uczniów w międzynarodowych badaniach, jak PISA czy TIMSS, w których wypadamy naprawdę nieźle na tle innych krajów – powiedział.

TIMSS to jedno z najważniejszych międzynarodowych porównawczych badań edukacyjnych, które sprawdza poziom wiadomości i umiejętności. W 2023 r. polscy uczniowie klas IV szkoły podstawowej zajęli w nich X miejsce w osiągnięciach matematycznych, na 58 badanych krajów i regionów.

W ostatnim, z 2022 r., badaniu PISA (Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów), które pokazuje poziom i zróżnicowanie umiejętności piętnastolatków, średni wynik polskich uczniów w zakresie umiejętności matematycznych wyniósł 489 punktów. Wśród krajów UE jedynie uczniowie estońscy osiągnęli lepszy wynik.

Podstawa zakłada też korzystanie z technologii cyfrowych.

– Musieliśmy się zmierzyć z tym, kiedy na lekcjach matematyki używać kalkulatora, komputera, aplikacji czy sztucznej inteligencji. Nie chodzi o rezygnację z biegłości rachunkowej, ale o to, by w sytuacjach praktycznych po prostu sięgnąć po kalkulator, tak, jak robią to dorośli – powiedział.

Jednocześnie zaznaczył, że uczeń powinien umieć używać kalkulatora, ale w klasach IV-VI powinien to robić z ostrożnością, bo w tym czasie kształtuje się rozumienie pojęć i związków między liczbami jako skutek wykonywania rachunków.

Nowością w podstawie programowej matematyki jest wyodrębnienie modułu finansowego.

– Matematyka będzie przeplatana z praktycznym aspektem, żeby dzieci się z nim oswoiły – powiedział Karpiński.

W klasach IV-VI uczniowie będą obliczać procent danej wielkości na praktycznych przykładach, np. porównywać opłacalność różnych opcji zakupu – rabatu czy promocji. W klasach VII-VIII będą się uczyli zastosowania obliczeń procentowych do obliczania m.in. odsetek od rocznej lokaty, kosztów kredytu i wysokości podatków.

Ekspert dodał, że moduły to nowość w całej podstawie programowej.

– Nie ma osobnego przedmiotu finanse, ale jest pewien zakres umiejętności, jakie uczniowie powinni nabyć. Dotyczy to też niektórych pojęć, np. inflacji, średniej płacy czy mediany płacy i różnicy między nimi – wyjaśnił.

Moduł ten, jak wyjaśnił, ma nauczyć dzieci nie tylko odczytywania danych, ale także ich analizy – jakie wnioski mogą z nich wyciągnąć i jakie są wyciągane fałszywie. Ma to również zapobiegać podejmowaniu niekorzystnych decyzji, w tym finansowych.

Eksperci proponują też, by uczniowie mogli wykazać się umiejętnością np. liczenia i wyjaśniania według własnych strategii, co da im większą dowolność w rozwiązywaniu zadań.

– Zapisaliśmy tam konkretne efekty uczenia się, jakie uczniowie powinni osiągnąć na kolejnych etapach nauki. Chodzi o sprawdzenie, jak radzą sobie z problemem matematycznym: jak zinterpretować dane, jak je zapisać, żeby łatwiej można było rozstrzygnąć problem, jak zwizualizować dane na użytek własnego sposobu rozwiązania, jak komunikować swój sposób rozwiązania, jak go argumentować – powiedział Karpiński.

Przygotowanie nowej podstawy programowej, obejmującej również matematykę, to element rozłożonej na lata reformy edukacji „Reforma 26. Kompas Jutra”. Od 1 września 2025 r. do szkół weszły już dwa nowe przedmioty – edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna. Stopniowo będzie też wprowadzana nowa podstawa programowa: we wrześniu 2026 r. ma zacząć obowiązywać w klasach I i IV szkoły podstawowej, od września 2027 r. w I klasach szkół ponadpodstawowych, a w podstawówce obejmie kolejne dwa roczniki. W następnych latach ma objąć kolejne roczniki uczniów szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych. (PAP)

pak/ joz/ mow/